مهارت های زندگی . . .
تعریف – ضرورت آموزش .
تعریف :
مهارتهای زندگی مهارتهایی هستند که برای افزایش تواناییهای روانی – اجتماعی افراد آموزش داده می شوند و فرد را قادر می سازند که به طور مؤثر با مقتضیات و کشمکش های زندگی روبرو شود .
هدف :
هدف از آموزش مهارتهای زندگی ، افزایش توانایی های روانی اجتماعی و در نهایت پیشگیری از ایجاد رفتارهای آسیب زننده به بهداشت و سلامت ، و ارتقای سطح سلامت روان افراد است . به طور کلی هدف از آموزش مهارتهای زندگی ایجاد روابط بین فردی مناسب و مؤثر ، انجام مسئولیتهای اجتماعی ، انجام تصمیم گیری های صحیح ، حل تعارض ها و کشمکش ها بدون توسل به اعمالی که به خود و یا دیگران صدمه می زنند .
با اینکه ماهیت و تعریف مهارت های زندگی ، در کشورها و فرهنگ های مختلف متفاوت بوده است ، با این حال تحقیق در زمینه برنامه های اجرا شده در مورد سلامت روانی کودکان و نوجوانان نشان می دهد که در آموزش مهارتها بر چند مهارت اصلی و اساسی تأکید بیشتری شده است و از آن جمله :
* توانایی تصمیم گیری
* توانایی حل مسأله
* توانایی تفکر خلاق
* توانایی تفکر نقادانه
* توانایی برقراری ارتباط مؤثر
* توانایی برقراری روابط بین فردی سازگارانه
* توانایی آگاهی از خود
* توانایی همدلی با دیگران
* توانایی مقابله با هیجان
* توانایی مقابله با استرس
* توانایی تصمیم گیری
این توانایی به فرد کمک می کند تا به نحو مؤثری در مورد مسائل زندگی تصمیم گیری نماید . اگر کودکان و نوجوانان بتوانند فعالانه در مورد اعمالشان تصمیم گیری نمایند ، جوانب مختلف انتخاب ها را بررسی و پیامد هر انتخاب را ارزیابی کنند ، مسلماً در سطوح بالاتر بهداشت روانی قرار خواهند گرفت .
توانایی حل مسئله :
این توانایی فرد را قادر می سازد تا به طور مؤثرتری مسائل زندگی را حل نماید . مسائل مهم زندگی چنانچه حل نشده باقی بمانند ، استرس روانی ایجاد می کنند که به فشار جسمانی منجر می شود .
توانایی تفکر خلاق
این نوع تفکر ، هم به ل مسأله و هم به تصمیم گیری های مناسب کمک می کند . با استفاده از این نوع تفکر ، راه حل های مخلتف مسأله و پیامدهای هر یک از آنها بررسی می شوند . این مهارت ، فرد را قادر می سازد تا مسائل را از ورای تجارب مستقیم دریابد و حتی زمانی که مشکلی وجود ندارد و تصمیم گیری خاصی مطرح نیست ، با سازگاری و انعطاف بیشتر به زندگی روزمره بپردازد .
توانایی تفکر نقادانه
تفکر نقادانه ، توانایی اطلاعات و تجارب است . آموزش این مهارت ، نوجوانان را قادر می سازد تا در برخورد با ارزش ها ، فشار گروه و رسانه های گروهی مقاومت کنند و از آسیب های ناشی از آن در امان بمانند .
توانایی ارتباط مؤثر
این نوانایی به فرد کمک می کند تا بتواند کلامی و غیر کلامی و مناسب با فرهنگ جامعه و موقعیت ، خود را بیان نماید . بدین معنی که فرد بتواند نظرها ، عقاید ، خواسته ها ، نیازها ، و هیجانهای خود را ابراز و به هنگام نیاز بتواند از دیگران درخواست کمک و راهنمایی نماید . مهارت تقاضای کمک و راهنمایی از دیگران در مواقع ضروری ، از عوامل مهم یک رابطه سالم است .
توانایی روابط بین فردی
این توانایی به ایجاد روابط بین فردی مناسب و موثر با انسانهای دیگر کمک می کند . یکی از این موارد ، توانایی ایجاد و ابقای روابط دوستانه است که در سلامت روانی و اجتماعی ، روابط گرم خانوادگی به عنوان یک منبع مهم حمایت اجتماعی ، و قطع روابط اجتماعی ناسالم نقش بسیار مهمی دارد .
توانایی خود آگاهی
« خود آگاهی » توانایی شناخت خود و آگاهی از خصوصیات ، نقاط ضعف و قدرت ، خواسته ها ، ترس ها و انزجارها است .
رشد خود آگاهی به فرد کمک می کند تا دریابد تحت استرس قرار دارد یا نه و این معمولاً پیش شرط و شرط ضروری روابط اجتماعی و روابط بین فردی مؤثر و همدلانه است .
توانایی همدلی
« همدلی » یعنی اینکه فرد بتواند زندگی دیگران را حتی تا زمانی که در آن شرایط ندارد ، درک کند . همدلی به فرد کمک می کند تا بتواند انسان های دیگر را حتی وقتی با آنها بسیار متفاوت است بپذیرد و به آنها احترام گذارد . همدلی روابط اجتماعی را بهبود می بخشد و به ایجاد رفتارهای حمایت کننده و پذیرنده ، نسبت به انسانهای دیگر ، منجر می شود .
توانایی مقابله با هیجانها
این توانایی فرد را قاد می سازد تا هیجان ها را در خود و دیگران تشخیص دهد ، نحوه تأثیر هیجان ها بر رفتار را بداند و بتواند واکنش مناسبی به هیجان های مختلف نشان دهد . اگر با حالات هیجانی ، مثل غم و خشم و اضطراب درست برخورد نشود این هیجانات تأثیر منفی بر سلامت جسمی و روانی خواهد گذاشت و برای سلامت پیامدهای منفی به دنبال خواهد داشت .
توانایی مقابله با استرس
این توانایی ، شامل شناخت استرس های مختلف زندگی و تأثیر آنها بر فرد است . شناسایی منابع استرس و نحوه تأثیر آن بر انسان ، فرد را قادر می سازد تا با اعمال و موضع گیریهای خود فشار و استرس را کاهش دهد .
آموختن و به کار گیری مهارتهای زندگی ، بر احساس فرد از خود و دیگران ، به اندازه ادراک دیگران از وی اثر می گذارد . مهارتهای زندگی ، بر اداراک افراد از کفایت خود ، اعتماد به نفس و عزت نفس اثر دارد و بنابراین نقش مهمی در سلامت روان دارد . همراه با ارتقای سطح بهداشت روان ، انگیزه فرد در مراقبت از خود و دیگران ، پیشگیری از بیماریهای روانی ، پیشگیری از مشکلات بهداشتی و مشکلات رفتاری افزایش می یابد .